Zamiar artysty kontra rzeczywistość
Wzniesiony w 1966 roku, pomnik miał być hołdem dla „Wiernych synom Ojczyzny poległym na Podhalu w walce o utrwalenie władzy ludowej”. Jego niekonwencjonalna forma – surowa, stalowa konstrukcja pełna ostrych metalowych szpicy, wznosząca się na wysokość 13 metrów – miała wydobywać dźwięki pod wpływem silnego wiatru. Jednak, pomimo artystycznych intencji Władysława Hasiora, „Organy” nigdy nie zagrały, stając się pomnikiem, który straszy swoją ciszą.
Kontrowersje wokół „Organów” Hasiora
Od momentu odsłonięcia pomnika 9 października 1966 roku, jego losy były przedmiotem licznych dyskusji. Po upadku rządów komunistycznych w Polsce w 1989 roku rozgorzała debata na temat przyszłości instalacji. Sam Hasior proponował zmianę znaczenia dzieła, jednak pomysł remontu nie zyskał powszechnej akceptacji. Z czasem, pomnik ulegał dewastacji i rdzewieniu, a rosnące wokół drzewa sprawiły, że stał się mniej widoczny dla przechodniów.
W 2010 roku podjęto decyzję o remoncie „Organów”. Prace renowacyjne objęły usunięcie kontrowersyjnej tablicy, która następnie została zlicytowana. Środki uzyskane z licytacji przeznaczono na pokrycie kosztów odnowienia pomnika.
Pomnik, który stał się symbolem
Mimo niedoskonałości i niedokończenia pierwotnej koncepcji, „Organy” Władysława Hasiora zyskały status wyjątkowego obiektu. Ich charakterystyczna, zębata sylwetka harmonijnie wpisuje się w posępny krajobraz Podhala, przyciągając uwagę turystów i miłośników sztuki. Pomnik stał się nie tylko pamiątką historii, ale i symbolem twórczości Hasiora, artysty nieustannie szukającego nowych form wyrazu.
Kim był Władysław Hasior?
Władysław Hasior (1928–1999) był jednym z najwybitniejszych polskich artystów – rzeźbiarzem, malarzem i scenografem, silnie związanym z Podhalem. Urodził się 14 maja 1928 roku w Nowym Sączu, zmarł 14 lipca 1999 roku w Krakowie. Jego prace znajdują się w najważniejszych polskich i światowych kolekcjach, a sam artysta zyskał miano prekursora pop-artu i sztuki asamblażu w Polsce.
Sztuka Hasiora
W swojej twórczości Hasior eksplorował nowe obszary, odchodząc od klasycznej rzeźby na rzecz asamblażu – techniki polegającej na tworzeniu trójwymiarowych kompozycji z gotowych elementów, często zdegradowanych i zapomnianych przedmiotów codziennego użytku. Hasior czerpał inspiracje zarówno z kultury wysokiej, jak i niskiej, łącząc tradycję z nowoczesnością. Jego prace, choć zakorzenione w polskiej rzeczywistości, poruszały uniwersalne tematy i emocje, co sprawiało, że artysta zyskał międzynarodowe uznanie.
Pomniki, sztandary i akcje artystyczne
Ważne miejsce w twórczości Hasiora zajmowały monumentalne realizacje pomnikowe, często z użyciem niekonwencjonalnych materiałów i żywiołów, takich jak ogień czy woda. Oprócz „Organów” na przełęczy Snozka, do jego najbardziej znanych realizacji należy m.in. „Prometeusz rozstrzelany”. Artysta tworzył także niezwykłe sztandary inspirowane kościelnymi feretronami.
W Zakopanem działa do dziś autorska Galeria Władysława Hasiora, będąca filią Muzeum Tatrzańskiego, gdzie można podziwiać unikalną kolekcję jego dzieł.
Źródła: Gazeta Krakowska, Culture.pl
